| |
Wolne Forum Gdańsk
Forum miłośników Gdańska |
 |
Pocztówki, zdjęcia, dokumenty - Żalno / Sehlen
Kösternitz - 2012-02-21, 00:08
Temat postu: Żalno / Sehlen
Historia miejscowości ze strony Agroturystyka R. M. Chrustowscy.
| Cytat: | Pierwsze pisemne wzmianki o Żalnie pochodzą z roku 1341, iż Żalno jest własnością rycerską i podobnie jak całe Pomorze Danzigie od roku 1308 jest pod władaniem krzyżackim. Na mocy II pokoju toruńskiego Pomorze wraca do Polski, a Żalno prawdopodobnie od tego czasu zostaje siedzibą rodu Żalińskich, którzy przybyli tu z Dębicy. Przyjmując nazwę od Żalna. Potomek tego rodu Maciej Żaliński zostaje starostą tucholskim, był także starostą tolkmickim i kasztelanem danzigim. Od roku 1574 "zamek nowego kształtu, wielkim kosztem z cegły zaczął budować, który jego syn Samuel udoskonalił i wykończył". Tenże Samuel wychowanek i faworyt Anny Jagiellonki otrzymał po śmierci ojca w 1602r. starostwo tucholskie, doszedł do znacznych godności, posiadając liczne starostwa i będąc kolejno kasztelanem elbląskim, wojewodą pomorskim i danzigim. Ponadto w 1620r. Samuel ufundował w Tucholi przy ścianie bocznej kościoła kaplicę grobową rodziny Żalińskich. Jednak wskutek zaniedbań potomków jak i wojen szwedzkich kaplica zostaje zamknięta. Całkowitemu zniszczeniu ulega w wyniku pożaru jaki wybuch w Tucholi w 1781r.
Na początku XVII w. ród Żalińskich był też fundatorem filii klasztoru Benedyktynek w Bysławiu. Samuel Żaliński założył też park i kazał usypać "pagórek widokowy". Wspomniany Samuel był zapewne w historii Żalna najznamienitszym mieszkańcem Żalna, jego zaś następcy nie byli dobrymi gospodarzami i majątek podupada gospodarczo. W histografii znany też jest fakt, iż Józef Pruszak kasztelan danzigi w 1765r. ufundował we dworze w Żalnie kaplicę, jednak dalsze losy tej kaplicy nie są znane. W siedem lat później, a więc w roku 1772 Żalno tak jak i całe Pomorze dostaje się w niewolę pruską i będzie trwać w jarzmie zaborczym do roku 1920. Tymczasem na skutek represji rządu pruskiego Żalińscy w odwet za pomoc powstańcom styczniowym w roku 1863 tracą swój majątek. Nowy właściciel dobudowuje północne skrzydło dworku, które w latach sześćdziesiątych XX wieku zostaje zmodernizowane i przebudowane. Prawdopodobnie w połowie XIX w. w Żalnie zaczyna być budowana pierwsza szkoła. Wcześniej dzieci mieszkańców Żalna mogły uczęszczać do szkół parafialnych w Raciążu, bądź w Tucholi. Wiemy, że do szkoły w Żalnie w roku 1865 uczęszczało 96 uczniów, a w szkole uczył tylko jeden nauczyciel. Do jego utrzymania zobowiązana gmina szkolna,/wszyscy rodzice/ za pracę otrzymywał około 200 talarów rocznie oraz naturalia/zboże, ziemniaki/.
W 1900 roku w Żalnie została założona jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Prusacy by wzmocnić żywioł niemiecki dokonują parcelacji majątku Żalińskich. W latach 1905 - 1907 w Żalnie powstaje około 60 gospodarstw kolonistów niemieckich. W związku z ich przybyciem w 1912 roku zostaje w Żalnie wybudowana szkoła.
W roku 1920 armia generała Hallera przyłącza Pomorze do Polski. W wyniku postanowień traktatu wersalskiego osadnicy niemieccy zostają zmuszeni do opuszczenia Żalna, mogąc zabrać tylko majątek ruchomy / "to co nie było przybite gwoździem" /. Na ich miejsce przybywają osadnicy polscy pochodzący głównie z terenu Kaszub południowych okolic Czerska i Śliwic oraz osadnicy wojskowi. Swój majątek / "resztówkę" / odzyskuje też rodzina Żalińskich. W 1927 roku Janina Żalińska właścicielka majątku mając na uwadze rozwój społeczny i kulturalny mieszkańców wsi zakłada Koło Gospodyń Wiejskich.
1 września 1939 roku druga wojna światowa. Mieszkańcy Żalna zostają ewakuowani przez wojsko polskie w kierunku Świecia. Wkrótce jednak wracają pod okupację niemiecką, a kiedy wybucha pożar w Piastoszynie w tzw. Resztówce, o podpalenie oskarża się mieszkańców Żalna i innych okolicznych wsi. 30 z nich w dramatycznych okolicznościach zostaje rozstrzelanych w październiku 1939 r. w Rudzkim Moście. Przed pierwszą egzekucją prowadzący ją gestapowiec stwierdził, iż " dopóki nie znajdzie się podpalacz, dopóty trwać będą rozstrzeliwania". Wtedy by ratować współwięźniów z szeregu wystąpił ks. Nogalski z parafii Raciąż, który przyznał się do podpalenia. Stwierdzenie to spowodowało wściekłość gestapowca, który w pierwszym momencie chciał księdza powiesić, po czym jednak rozstrzelano go jako pierwszego.
Pozostali mieszkańcy zostali pozbawieni swych gospodarstw i wysiedleni, bądź też musieli być robotnikami rolnymi w majątkach niemieckich. Ich gospodarstwa są zasiedlone kolonistami niemieckimi z Besarabii. Do opuszczenia domu zostaje również zmuszona Janina Żalińska.
14 lutego 1945 roku wojska radzieckie wyzwalają Żalno, a dawni właściciele wracają do swych gospodarstw. Część z nich zostaje wywieziona w głąb Rosji, po czym jednak zwolniona do domu. Do Żalna wraca też Janina Żalińska i w walce z "kułakami" zostaje fałszywie oskarżona i uwięziona. W jej majątku muszą powstaje spółdzielnia rolnicza, do której muszą zapisać się prawie wszyscy gospodarze. Dopiero w 1956 roku Janina Żalińska zostaje uniewinniona, przestaje też istnieć spółdzielnia. W 1957 roku Janina Żalińskaumiera, a jej majątek wraz z dworem rodzina sprzedaje.
|
|
|